«Իշխան» (ռուս. форель, անգլ. trout) անվանումը միավորում է մի քանի տեսակ ձկների, որոնք ներկայացնում են սաղմոնի ընտանիքը: Հիմնական տեսակները 3-ն են՝ Ծիածանափայլ, Գետի, Լճի և Ծովային (գիշատիչ), որոնք էլ իրենց հերթին ունեն բազմաթիվ ենթատեսակներ:
Մեր երկրում այս ձուկը գրեթե ամենուր դարձել է արհեստական բուծման օբյեկտ: Նման ժողովրդականությունը պայմանավորված չէ իշխանի գեղեցիկ տեսքով, չնայած դա նույնպես դեր է խաղացել:
Հիմնական պատճառը բարձր խոհարարական արժեքն է: Դրա միսը պարունակում է շատ բաղադրիչներ, որոնք օգտակար են մարդու առողջության համար, և բացի այդ շատ համեղ է: Հենց այդ արժեքների մասին էլ կխոսենք այս հոդվածում: (Իսկ Սևանի Իշխանի մասին մանրամասն կարդացեք այստեղ):
Էներգետիկ արժեքը 100 գրամում
- Կալորիականություն – 148 կկալ
- Սպիտակուցներ – 20.8գր
- Ճարպեր – 6.6 գր
- Ածխաջրեր – 0 գր
- Այրվածքային մնացորդ – 1.17 գր
- Ջուր – 71 գր
Պատմական ակնարկ
Արտաքին նկարագիրը
Իշխանի ձուկ շատ գեղեցիկ է, որի մարմինը բշտիկի տեսքով փոքր-ինչ սեղմված է կողմերում և ամբողջովին ծածկված է փոքրիկ կլոր կետերով, որոնք սպիտակ, կարմիր կամ սև են: Ընդհանուր առմամբ, ձկան գույնը կախված է կենսապայմաններից (օրինակ, ջրի գույնից): Որպես կանոն մսի գույնը համապատասխանում է արտաքին գույնին:
Գլուխն ընդհանուր մարմնի ֆոնի վրա շատ փոքր է թվում: Իշխան ձուկը մնացած բոլոր գիշատիչների պես ունի ատամներով: Հետաքրքիր է, որ որձերն ավելի շատ ատամներ ունեն, մինչդեռ դրանք չափերով ավելի փոքր են, քան էգերը:
Ձկների չափը կարող է հասնել մինչև 1 մետրի, իսկ քաշը՝ 20 կգ: Բայց սա հազվատեպ հանդիպող երևույթ է, հիմնականում Կասպյան Իշխանը: Իսկ հաճախ հանդիպող քաշը տատանվում է 1-3 կգ-ի սահմաններում:
🙂 Օգտակար հատկությունները
Իշխանը նպաստում է մարդու օրգանիզմում խոլեստերինի մակարդակի նվազմանը, օգնում է գլխուղեղի լավ աշխատանքին, ամրացնում է նյարդերը և արյունատար անոթները, խորհուրդ է տրվում սրտի հիվանդությունների դեպքում, հատկապես իշեմիկ հիվանդության դեպքում, ինչպես նաև Ալցհեյմերի հիվանդության դեքում:
Բացի դա, իշխանը կանխարգելում է քաղցկեղի որոշ տեսակների առաջացմանը և խթանում է նյութափոխանակությունը: Տղամարդիկ, ովքեր պարբերաբար սննդակարգում օգտագործում են իշխան ձկան միսը, ավելի հեշտ են լուծում անպտղության խնդիրը ձկան մեջ առկա սելենի շնորհիվ: Բացի դա սելենը հանդիսանում է հզոր հակաօքսիդանտ և պաշտպանում է ազատ ռադիկալների ազդեցությունից՝ դանդաղեցնելով ծերանալու գործընթացը: Մեծ քանակությամբ միկրոէլեմենտներ և վիտամիններ պարունակելու շնորհիվ (ինչպիսիք են B1, B2, B6, B12, PP, A, E, D վիտամինները, սելենը, ֆոսֆորը, ֆոլաթթուն) իշխանը խթանում է արյան շրջանառությունը, կանխարգելում է տրոմբների առաջացումը, ակտիվացնում է նյութափոխանակության գործընթացները, բարենպաստ ազդեցություն է գործում լյարդի, նյարդային, մարսողական և իմունային համակարգերի աշխատանքի վրա:
☹️ Վնասակար հատկությունները
Չնայած իր բոլոր օգտակար հատկություններին բժիշկները խորհուրդ չեն տալիս իշխան ուտել հղիներին և կերակրող մայրերին, քանի որ այս ձկան որոշ տեսակների մոտ առկա է սնդիկ: Այս նյութի նույնիսկ փոքր քանակությունը, որն անվնաս է մեծահասակի համար, կարող է վնասակար լինել սաղմի կամ նորածնի համար:
Բացի դա, այս յուղոտ ձուկը շատ չպետք է օգտագործեն լյարդի հիվանդություններ, խոցեր և ստամոքսաղիքային տրակտի տարբեր հիվանդություններ ունեցող մարդիկ, որոնց համար խորհուրդ է տրվում ցածր յուղայնությամբ դիետաներ:
Շատ կարևոր է նաև ձկան ճիշտ պատրաստումը, քանի որ այն կարող է մակաբույծներ պարունակել: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է ձուկը լավ խաշել կամ տապակել:
Պետք է իմանալ, որ այս ձկան գլուխը խորհուրդ չի տրվում ուտել, քանի որ այնտեղ կան նրա կենսամիջավայրում կուտակված վնասակար բաղադրիչներ: Իսկ իշխանի ձկնկիթը պետք է հատուկ զգուշությամբ օգտագործեն նրանք, ովքեր ունեն սրտի իշեմիկ հիվանդություն, աթերոսկլերոզ և հիպերտոնիկ հիվանդություններ:
Քիմիական բաղադրությունը
Միներալներ
Ֆոսֆոր | 244 մգ |
Մագնեզիում | 28 մգ |
Երկաթ | – մգ |
Կալիում | 417 մգ |
Պղինձ | – մգ |
Ցինկ | – մգ |
Մանգան | – մգ |
Կալցիում | 20 մգ |
Նատրիում | 75 մգ |
Սելեն | – մգ |
Choline total | – մգ |
Վիտամիններ
ՎԻՏԱՄԻՆ A | 10 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B1 | 0.003 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B2 | 0.21 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B3 | 5.2 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B5 | 2 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B6 | 0.7 µg |
ՖՈԼԱԹԹՈՒ (B9) | 0 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B12 | 5 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ C | 0.9 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ D | 32.9 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ E | 2.7 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ K | 1.4 µg |
Ամինաթթուներ
- Ասպարտաթթու – 2 գ/100գ,
- Գլուտամինաթթու – 3.1 գ/100գ,
- Ալանին – 1.4 գ/100գ,
- Վալին – 1 գ/100գ,
- Լիզին – 1.7 գ/100գ,
- լեյցին – 1.7 գ/100գ,
- Ֆենիլալանին – 1.1 գ/100գ,
- Գիստիդին – 0.8 գ/100գ,
- Արգինին – 1.3գ/100գ:
Ճարպաթթուներ
- Օմեգա-3,
- Օմեգա-6:
Խոլեստերին – 59 մգ/100գ: