Էներգետիկ արժեքը 100 գրամում
- Կալորիականություն – 145 կկալ
- Սպիտակուցներ – 1.03 գր
- Ճարպեր – 15.32 գր
- Ածխաջրեր – 0.54 գր
- Այրվածքային մնացորդ – 4.53 գր
- Ջուր – 75.28 գր
Ձիթենին մշտադալար մերձարևադարձային բարձր ծառ է, որի բարձրությունը կազմում է 5-6 մետր (հասուն ծառի), իսկ երբեմն հասնում է 10-11 մետրի և ավելի:
Ձիթապտուղը մսալի, երկարավուն օվալաձև պտուղ է, սուր կամ բութ քթամասով, որի երկարությունը 0.7-4 սմ է, իսկ տրամագիծը 1-2 սմ: Պտուղի ներսում գտնվում է կուտը:
Ձիթենին հնագույն ժամանակներից մշակվել է ձիթապտղի յուղ ստանալու նպատակով և վայրի ծառեր չեն հանդիպում, միայն մշակվող ծառատեսակ է:
Ձիթենու հայրենիքն է համարվում միջերկրական ծովի ափամերձ հատվածները, այս ծառերը ապրում է մինչև 2000 տարի, դիմացկուն են, առանձնապես պահանջկոտ չեն հողի նկատմամբ: Ձիթենի աճեցնում են Հունաստանում, Իտալիայում, Իսպանիայում, հյուսաֆրիկյան երկրներում, ԱՄՆ-ի հարավ-արևմտյան ափերին, անդրկովկասյան հանրապետություններում:
Արհեսական սևացրած ձիթապտուղը հեշտությամբ կարելի տարբերել հասունացած ձիթապտղից առանց տարան բացելու: Նրա բաղադրության մեջ միշտ կա երկաթի գլյուկոնատ (E 579 հավելում), որը սև ներկանյութը ֆիքսող քիմիկատ է, առանց որի ձիթապտուղները գույնը գցում են: Նմանատիպ ձիթապտուղները շատ սև են և նույնիսկ հաճախ փայլում են: Սա անբնական գույն և տեսք է:
Օգտակար հատկությունները
Ձիթապտուղը պարունակում է մեծ քանակությամբ բարձրարժեք բուսական ճարպեր և այդ պատճառով ունեն բարձր սննդարար և էներգետիկ արժեք: Հում պտուղը պարունակում է սպիտակուցներ (6%), մանրաթել (9%), ջուր (23%), պեկտինային նյութեր, ճարպեր կամ յուղեր (56%), շաքար, վիտամիններ B, C, կարոտին, կալիում, կալցիում, գլիկոզիդներ, այրվածքային մնացորդներ:
Նյութերը, որոնք պարունակվում են ձիթապտղի մեջ ամրացնում են բջջաթաղանթները և լորձաթաղանթը, դրականորեն են ազդում ստամոքսի, ենթաստամոքսային գեղձի, լյարդի և սիրտ-անոթային համակարգի աշխատանքի վրա, օգնում են վերքերի լավացման ժամանակ, մաքրում են օրգանիզմը տոքսիններից:
Տարեց մարդկանց ձիթապտուղն օգնում է ամրացնել ոսկրային հյուսվածքները և լավացնում է լյարդի աշխատանքը:
Դիետոլոգները գտնում են, որ սև ձիթապտղի օգտագործումը սննդի մեջ առանց կամ գրեթե առանց աղի կանխում է ստամոքսի խոցի առաջացմանը: Իսկ մեկ ամսում 20 հատիկ ձիթապտղի օգտագործումը գերազանց կանխարգելում է ատամնաքարերի առաջացմանը, ինչպես նաև քարերի առաջացմանը տարբեր օրգաններում (լեղուղիներում, միղապարկում, երիկամներում):
Ամենաօգտակար ձիթապղի յուղը (չնայած, որ ունենում է անսովոր հոտ) հանդիսանում է առաջին սառը ճզմման յուղը: Յուղի մեջ պարունակվող մոնոչհագեցած ճարպաթթուները (ստեարաթթու, օլեաթթու, պալամիտաթթու) ընդունակ են իջեցնել խոլեստերինի մակարդակը և դանդաղեցնել ծերացման գործընթացը: Իզուր չէ, որ ձիթապտուղն ու ձիթապտղի յուղը հանդիսանում են միջերկրածովյան դիետաների գլխավոր բաղադրիչներից մեկը:
Հետազոտողների տվյալներով հակաօքսիդանտների և օգտակար ճարպերի հարաբերակցությունը ձիթապտուղը դարձնում են կրծքագեղձի քաղցկեղի, աղիքային և մաշկի ուռուցքների զարգացմանը խոչըդոտող միջոց: Ձիթապտղի յուղի օգտագործումը լավացնում է լեղուղիների աշխատանքը, թեթևացնում է փորկապությունը, վերականգնում է ստամոքսի լորձաթաղանթը:
Պահածոյացված ձիթապտուղը նույնպես պարունակում է յուղ և հետևաբար դրականորեն է ազդում մեր օրգանիզմի վրա:
Ձիթապղի յուղը կարելի է քսել այրվածքների, քերծվածքների, կապտուկների և միջատների կծածների ժամանակ: Ձիթապղի յուղն օգտագործում են նաև տնական կոսմետիկայի մեջ, մասնավորապես դիմակներ պատրաստելիս: Ձվի դեղնուցից և 70 գրամ ձիթապտղի յուղի խառնուրդից պատրաստված դիմակը թարմացնում, ձգում և տոնուս է հաղորդում մաշկին:
Ձիթենու տերևներից պատրաստված թուրմը իջեցնում է արյան ճնշումը:
Դրականորեն է ազդում սրտանոթային համակարգի վրա, նվազեցնում վնասակար խոլեստերինի քանակն արյան մեջ, լավացնում է արյան կազմը, կանխում սրտի և անոթների հիվանդությունները։
Բարենպաստ ազդեցություն է թողնում նաև ստամոքսաղիքային տրակտի և լյարդի աշխատանքի վրա, օգնում է օրգանիզմը մաքրել թունավոր նյութերից ու խարաններից։
Վնասակար հատկությունները
Ձիթապտուղը գրեթե չունի հակացուցումներ: Սակայն ձիթապտղի յուղը չի կարելի օգտագործել խոլեսցետիտի դեպքում, քանի որ այն ունի խոլերետիկ ազդեցություն: Միաժամանակ պետք է նշել, որ մարդիկ, ովքեր ունեն ավելորդ քաշի խնդիր պետք օգտագործեն սահմանափակ քանակությամբ, քանի որ ձիթապտղի յուղն ունի բարձր կալորիականություն: Բացի դա պետք է զգուշությամբ օգտագործել սև ձիթապտուղը, քանի որ դա նույն ձիթապտուղն է, բայց մշակված է հատուկ նյութով այդ գույնը ստանալու համար, ինչ կարող է վնասել օրգանիզմը:
Չի կարելի չարաշահել պահածոյացված ձիթապտուղը, քանի որ այն մեծ քանակությամբ աղ է պարունակում։ Չմոռանաք, որ ամեն բան չափավոր ուտելու դեպքում է օգտակար։
Միներալներ
Ֆոսֆոր | 3 մգ |
Մագնեզիում | 4 մգ |
Երկաթ | 3,3 մգ |
Կալիում | 8 մգ |
Պղինձ | 0,251 մգ |
Ցինկ | 0,22 մգ |
Մանգան | 0,02 մգ |
Կալցիում | 88 մգ |
Նատրիում | 735 մգ |
Սելեն | 0,9 մգ |
Choline total | 10,3 մգ |
Վիտամիններ
ՎԻՏԱՄԻՆ A | 403 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B1 | 0.003 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B2 | 0 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B3 | 0.037 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B5 | 0.015 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B6 | 0.009 µg |
ՖՈԼԱԹԹՈՒ (B9) | 0 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ B12 | 0 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ C | 0.9 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ D | 0 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ E | 1.65 µg |
ՎԻՏԱՄԻՆ K | 1.4 µg |