Նպարեղեն
Հնդկաձավար
Հնդկացորենը ձավարային կուլտուրա է և պատկանում է մատիտեղազգիների (հնդկացորենազգիների) ընտանիքին: Պտուղը եռկողանի ընկուզիկ է` ծածկված բավականին ամուր թաղանթով, որի ներսում գտնվում է միջուկը` բաղկացած արմատիկից և երկու շաքիլներից:
Հայրենիքը Հիմալայան լեռների արևմտյան հարթավայրերն են: Հնդկաձավար սկսել են աճեցնել դեռևս 5000 տարի առաջ Հնդկաստանում, Նեպալում, Բիրմայում: Այնուհետև այն սկսել է տարածվել Աֆրիկայում, Միջին Ասիայում և Հունաստանում: Հենց հույներն էլ վաճառում էին այն արևելյան Եվրոպայում և Ռուսաստանում, որտեղից էլ գալիս է մթերքի անվանումը, իսկ արևմտյան Եվրոպայում այն տարածել են արաբները: Հատկանշական է որ մենք՝ հայերս այն անվանում ենք “հնդկական”, ռուսները՝ “հունական” (գրեչիխա), այնինչ հույները և իտալացիները այն անվանում են թաթարական, իսկ բուլղարացիները` ելդա:
Այն հնում համարել են ունդ և անվանել են սև բրինձ: Հետագայում, աշխարհի տարբեր ծայրերում և երկրներում իր տարածվածության, ինչպես նաև խոհարարության պատմության մեջ ունեցած նշանակալի դերի շնորհիվ հնդկաձավարն ստացել է լեգենդար մթերքի կարգավիճակ: Իսկ 20-րդ դարում առհասարակ հնդկացորենը ստացավ «Ձավարեղենի թագուհի» մակդիրը:
Էներգետիկ արժեքը 100 գրամում (համեմատական աղյուսակ)
| Հնդկաձավար | Կանաչ հնդկաձավար | եփած վիճակում | |
| Կալորիականություն (կկալ) | 346 | 333 | 92 |
| Ճարպեր (%) | 2,71 | 2,22 | 0,62 |
| Սպիտակուցներ (%) | 11,73 | 13,33 | 3,38 |
| Ջուր (%) | 8,41 | 75,63 | |
| Ածխաջրեր (%) | 74,95 | 62,22 | 19,94 |
| Դիետիկ մանրաթել | 10,3 | 2,2 | 2,7 |
Հնդկաձավարը պարունակում է 20% տոկոս սպիտակուցներ (այնպիսի ամինոթթուներով, ինչպիսիք են լիզինն ու տրիպտոֆանը), մինչև 80% օսլա, շաքար 0.3-0.5%, օրգանիկ թթուներ (խնձորի, կիտրոնի, մալենիային), վիտամին B1 (տիամին), B2 (ռիբոֆլավին), P (ռուտին), PP (նիկոտինաթթու), անտոցիաներ, երկաթի աղեր, կալցիում, ֆոսֆոր և միկրոէլեմենտներ` պղինց, ցինկ, յոդ, բոռ, կոբալտ, նիկել:
Կիրառությունը ժողովրդական բժշկության մեջ
- Որպես խորխաբեր միջոց օգտագործում են հնդկաձավարի ծաղիկների թուրմը (40գ ծաղիկները 1լ եռացրած ջրի մեջ թրմել): Պետք է խմել 200 մլ օրական 5 անգամ:
- Չոր հազի դեպքում պատրաստում են հնդկաձավարի ծաղիկների (50գ), անտառային փիփերթի (60գ), վայրի կակաչի և բժշկական մեդունիցի խոտերի (10գ) խառնուրդ:
- Արտրիտի, պոլիարտրիտի, տարբեր սկլերոտիկ վնասվածքների դեպքում օգտագործում են հետևյալ թուրմը. 4-6 ճ.գ. հնդկաձավարի չորացրած տերևները, բույսը և ծաղիկները` թրմված 1լ եռացրած ջրի մեջ: Պետք է խմել սառը վիճակում, օրական մինչև 4 բաժակ:
- Թերաճության, արյան ցածր ճնշման, թուլության զգացողության դեպքում պետք է օգտագործել վերևում նշված թուրմը 100մլ օրական 4 անգամ:
- Չորացրած հնդկաձավարը (բույսի վերնամասը, ծաղիկները և տերևները) օգտագործում են տարբեր բուժիչ թուրմեր պատրաստելիս, որոնք ընդունում են անգինայի, լարինգիտի, նևրիտի, ռադիկուլիտ ցավերի, հեպարիտների և ճարպակալման դեպքում:
- Թարմ, լվացված տերևները թրջոցի ձևով դրվում են թարախային բորբոքված վերքերին` թարախակույտերին:
- Հնդկաձավարի թուրմից (2ճ.գ. խոտը 200մլ եռացրած ջրի մեջ) պատրաստում են լասիոններ, թրջոցներ պանիարիցների, ֆլեգմոնների, խոցերի համար: Թուրմով լվանում են գլխամաշկը ճաղատության դեպքում, ստերիլ բամբակով մշակում են այրվածքենրը, պատրաստում են թուրմ աչքերի լվացման համար (կատարակտայի դեպքում):
Խոհարարության մեջ
- Հնդկաձավարից կարելի է պատրաստել ինչպես առանձնացող հատիկներով շիլա (փլավ), այնպես էլ` կրեմ-ապուր: Հնդկաձավարից կարելի է պատրաստել ապուրներ և հնդկաձավարի ու եգիպտացորենի շիլաներ: Հնդկաձավարի ալյուրից թխում են նրբաբլիթներ և այն օգտագործում են որպես սոուսների հիմնական բաղադրիչ: Հնդկաձավարի ալյուրն օգտագործում են նաև հրուշակեղենի արտադրությունում, շոկոլադի և շոկոլադե կոնֆետների պատրաստման համար:
- Լեգենդար Վ. Պոխլեբկինն առանձնացրել է հնդկաձավարի ճիշտ պատրաստման հետևյալ գաղտնիքները:
ա. հնդկաձավարի և ջրի հարաբերակցությունը պետք է լինի 1:2-ի,
բ. շիլան պետք է եփել մետաղե կաթսայում և կափարիչը պետք է ամուր փակված լինի,
գ. մինչև ջրի եռալը եփել ուժեղ կրակի վրա, հետո ապահովել չափավոր եռում, իսկ եզրափակիչ փուլում կրակը պետք է մաքսիմում ուժեղացնել, որպեսզի ջուրն ամբողջությամբ գոլորշիանա և դուրս գա, ոչ միայն շիլայի մակերեսային մասից, այլ նաև կաթսայի տակի հատվածից: խորհուրդ չի տրվում շիլան խառնել, կամ բացել կափարիչը: Եփված հնդկաձավարի առավելությունն այն է, որ շիլան ավելի արագ է պատրաստվում գոլորշու միջոցով: Համեղ հնդկաձավարի շիլա (փլավ) ստացվում է, եթե գոլորշին չի կորում և միջամտությունը եփման գործընթացին հասցվում է մինիմումի:
- Բուսակերների խոհանոցում հնդկաձավարի հատիկները ծլեցնում են և դրանից հետո օգտագործում են սննդի մեջ հում կամ ջերմամշակված վիճակում:
Հնդկաձավարի համադրությունը այլ մթերքների հետ
Ճաշերում հնդկաձավարը հիանալի համադրվում է կանաչիների և բանջարեղնի հետ, որոնք ունեն օսլայի ցածր պարունակություն: Ավելի լավ է խուսափել հնդկաձավարով ճաշատեսակներում պանիր, ընդեղեն և արևածաղկի սերմեր ավելացնելուց: Դիետոլոգները խստորեն արգելում են հնդկաձավարը խառնել կենդանական ծագման սպիտակուցների, քաղցր մրգերի և շաքարի հետ: Ցանկության դեպքում կարելի է խառնել մեղրի հետ միայն:
Միացե՛ք մեզ ֆեյսբուքում
և շարունակե՛ք ստանալ օգտակար ինֆորմացիա սննդակարգի և առողջության վերաբերյալ
Խմիչքներ
Հնդկաձավարը մի բույս է, որը հանդիսանում է գարուն փոխարինող գարեջրի արտադրության մեջ: Հնդկաձավարի գարեջուրն այդ կերպ հանդիսանում է առանց գլյուտենի գարեջուր ի տարբերություն սովորական <<հացահատիկային>> գարեջրի: Հնդկաձավարի գարեջուրը հայտնաբերվել է ոչ շատ վաղուց, բայց կարելի ասել, որ համաշխարհային շուկայում ապագա ունեցող արտադրանք է:
Հնդկաձավարից ստանում են թունդ ալկոհոլային խմիչքներ` մասնավորապես վիսկի և սոտյու (ճապոնական օղի):
Հում հնդկաձավարն օգտագործում են որպես հումք ոչ միայն ալկոհոլային խմիչքների արտդրության, այլ նաև բոված վիճակում թեյ պատրաստելու համար (Ճապոնիայում և Կորեայում):
Կիրառությունը կոսմետոլոգիայում
Հնդկաձավարի ալյուրն օգտագործվում է որպես բնական բաղադրիչ <<տնական>> կոսմետիկ միջոցների պատրաստման ժամանակ: Դիմակների, փիլինգների, սկրաբների մեջ հնդկաձավարը հիանալի դրսևորում է իր մաքրող, փափկեցնող և սնող հատկությունները:
Կիրառությունը այլ բնագավառներում
- Հնդկաձավարն արժեքավոր բույս-մեղրատու է, որի ծաղիկները տալիս են մեծ քանակությամբ փոշի և նեկտար: Բավարար խոնավության ապահովման դեպքում 1հա-ից կարելի է <<ստանալ>> 80-100 կգ մեղր: Հնդկաձավարի մեղրը օգտակար է, ունի յուրահատուկ հոտ և հաճելի համ:
- Հնդկաձավարի հատիկները հանդիսանում են հիանալի կերակուր ընտանի թռչունների համար: Հնդկաձավարի հատիկների ներառումը ընտանի թռչունների սննդակարգ նպաստում է նրանց ձվատվության մակարդակի բարձրացմանը և լավացնում է մսի որակը:
- Հնդկաձավարի ծղոտը (սալոմը) պարունակում է մեծ քանակությամբ կալիում, ինչը թույլ է տալիս նրանից ստանալ կալիումի կարբոնատ (պոտաշ):
- Հնդկաձավարի կեղևը օգտագործվում է պլաստմասայի արտադրությունում, միկրոկենսաբանական արդյունաբերությունում սննդային խմորիչներ ստանալու համար: Հնդկաձավարն օգտագործվում է նաև որպես բարձերի և ներքնակների <<լցոնման>> նյութ:
- Աղացած հնդկաձավարի թեփը կամ նրա այրվածքային մնացորդը հիանալի բնական պարարտանյութ են հողի համար:
- Հնդկաձավարի տերևները և ծաղիկները լայնորեն օգտագործվում են ժամանակակից դեղագիտության մեջ վիտամին P-ի սինթեզման համար:
Օգտակար հատկությունները
Հնդկաձավարը մթերք է, որի դիետիկ հատկությունը դժվար է գերագնահատել: Հնդկաձավարից պատրաստված ուտեստների օգտագործումը հատկապես օգտակար է ստամոքսի և աղիների հիվանդությունների, սակավարյունության, նիարդային համակարգի խանգարումների, երիկամային հիվանդությունների դեպքում: Հնդկաձավարի բույսից արտադրում են ռուտին, որն օգտագործում են վիտամին P-ի հիպո- և ավիտամինոզի կանխարգելման և բուժման համար, այնպիսի հիվանդությունների բուժման ժամանակ, որոնք ուղեկցվում են անոթների անցանելիության, թափանցիկության խանգարումներով: Ռուտինայի հիմքի վրա արտադրվում են մի շարք դեղամիջոցներ` ուռուտին, ռուտամին, ասկորուտին և այլն: Ժողովրդական բժշկության մեջ հնդկաձավարի ծաղիկներից պատրաստված թուրմը խմում են հազի դեպքում: Շատ մանրացված և մաղված հնդկաձավարի տերևներն օգտագործում են որպես բնական փոշի փոքրիկ երեխաների խնամքի համար:
Բժշկական նպատակներով օգտագործում են հնդկաձավարի սերմերը և բույսը (ծաղիկները բույսի վերևի հատվածի հետ միասին, տերևները): Բույսը որպես դեղամիջոցային հումք քաղում են նրա ծառկման շրջանում, երբ ռուտինա նյութի պարունակությունը բույսի մեջ հասնում է առավելագույն քանակի: Ծաղիկները հավաքում են դեղաբույսեր պատրաստելու համար:
Կանոնավոր օգտագործման դեպքում ամրացնում է իմունային համակարգը։
Բարենպաստ ազդեցություն է թողնում սրտանոթային համակարգի վրա, անոթներն ավելի առաձգական է դարձնում, լավացնում է արյան շրջանառությունը և արյան որակը, նվազեցնում է աթերոսկլերոզի առաջացման վտանգը, օգնում պայքարել երակների վարիկոզ լայնացման և սրտանոթային հիվանդությունների դեմ։
Կարգավորում է արյան ճնշումը։
Խորհուրդ է տրվում շաքարային դիաբետ ունեցող մարդկանց։
Լավացնում է մարսողական համակարգի աշխատանքը։
Արագացնում է նյութափոխանակությունը, օրգանիզմը մաքրում խարաններից և թույներից։
Կարգավորում է նյարդային համակարգի աշխատանքը։
Շատ օգտակար է երեխաների համար։ Օգնում է երեխայի ֆիզիկական և մտավոր զարգացմանը։
Նպաստում է արթրիտի և ռևմատիզմի դեպքում այտուցների և ցավի նվազեցմանը։
Խորհուրդ է տրվում ավելորդ քաշ ունեցող մարդկանց։
Լավացնում է ոսկրային հյուսվածքի, ատամների, եղունգների ու մազերի վիճակը։
Մաշկն ավելի առաձգական է դարձնում, լավացնում դեմքի մաշկի գույնը։
Տղամարդկանց դեպքում բարձրացնում է սեռական ակտիվությունը։
Հակացուցումները
Հնդկաձավարը չի կարող լուրջ վնաս հասցնել մարդու օրգանիզմին, եթե, իհարկե, խոսքը չարաշահման մասին չէ: Չափից շատ հնդկաձավար, ինչպես եւ սննդամթերքի ցանկացած այլ տեսակ ընդունելու պարագայում ստամոքսի սպազմներ եւ փքվածություն կարող են ի հայտ գալ:
Հնդկաձավարի ր հնդկաձավարից պատրաստված ուտելիքների նկատմամբ մարդու օրգանիզմի անհատական անհամատեղելիության դրսևորումներըկարող են բերել էական ալերգիկ ռեակցիաների:
Վիտամին P-ի ընդունումը հակացուցված է արյան մակարդման բարձրացման դեպքում: Չնայած հնդկաձավարի անվիճելի դիետիկ արժեքներին, պետք է ի նկատի ունենալ, որ մեծ քանակությամբ հնդկաձավարի ընդունումը կարող է առաջացնել փորկապություն:
Հնդկաձավարը պարունակում է ֆլյուրեսցենտային ֆոտոտոքսիկ ֆագոսպիններ: Բնականաբար հնդկաձավարի մթերքներն անվտանգ են օգտագործման համար չափավոր քանակությամբ օգտագործելու դեպքում: `սակայն այն մարդկանց մոտ, ովքեր դիետա են պահում (դիտա, որը հիմնաված է ծլեցված հնդկաձավարի վրա), կարող է զարգանալ ֆագոպիթիզմ: Սրա նախանշանները ներառում են մաշկի բորբոքումը այն հատվածներում, որտեղ դիպել են արևի ուղիղ ճառագայթներ, ցրտի նկատմամբ զգայունությունը և ձեռքերում թմրածության զգացողությունը:
Հիշեք՝ այն կաթի հետ միասին օգտագործել չի կարելի, քանի որ երկու սննդատեսակների մարսողության համար տարբեր ֆերմենտներ են պահանջվում, որոնց համադրությունը չի կարող օգտակար գտնվել: Հնդկաձավարը կարելի է բուսական յուղի եւ/կամ բանջարեղենի հետ համադրել: Առանձնակի օգտակարություն վերջին համադրությունն ունի. չէ՞ որ եւ հնդկաձավարը, եւ բանջարեղենը կոպիտ բջջանյութ են պարունակում, որոնք, միաժամանակյա ազդեցությամբ, աղիների աշխատանքը բարելավելու հատկություն ունեն:
Միներալներ
| Ֆոսֆոր | 347 մգ |
| Մագնեզիում | 231 մգ |
| Երկաթ | 2,2 մգ |
| Կալիում | 460 մգ |
| Պղինձ | 1,1 մգ |
| Ցինկ | 2,4 մգ |
| Մանգան | 1,3 մգ |
| Կալցիում | 18 մգ |
| Նատրիում | 1 մգ |
| Սելեն | 8,3 մգ |
| Choline total |
Վիտամիններ
| ՎԻՏԱՄԻՆ A | 0 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ B1 | 0.101 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ B2 | 0.425 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ B3 | 7.03 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ B5 | 1.233 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ B6 | 0.21 µg |
| ՖՈԼԱԹԹՈՒ (B9) | 0 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ B12 | 0 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ C | 0 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ D | 0 µg |
| ՎԻՏԱՄԻՆ E | |
| ՎԻՏԱՄԻՆ K |