11 Հետաքրքիր փաստ Ազնվամորու մասին

Լայնորեն տարածված թուփ է, որը հանդիպում է մեղմ կլիմա ունեցող տարբեր երկրներում: Ազնվամորին օգտագործում են թարմ, չոր, սառեցրած և պահածոյացրած վիճակում (շաքարով): Պտուղներից պատրաստում են հյութեր, օշարակներ, կոմպոտներ, մուրաբաներ, ջեմեր, գինի և լիկյորներ: Ներկայումս հայտնի է ավելի քան 120 տեսակ՝ տարածված հիմնականում Ասիայի, Ամերիկայի, Եվրոպայի բարեխառն և մերձարևադարձային գոտում։ ՀՀ-ում հայտնի է 7 տեսակ: Անտառային ազնվամորիներն ավելի փոքր են, քան պարտեզի ազնվամորիները, բայց դրանք ավելի շատ բուժիչ հատկություններ ունեն:

Հին Հռոմեացիների գրքերում մշակվող ազնվամորին նկարագրված է արդեն մ.թ.ա. 3-րդ դարում: Վայրի ազնվամորին մարդկությանը հայտնի է եղել շատ վաղուց: Ըստ հասած տվյալների, այն առաջին անգամ նկատել են Հունաստանի Կրետե կղզում` Իդա լեռան վրա, այդ պատճառով էլ գիտության մեջ այն անվանում են «ideus»: Ընդ որում ըստ լեգենդի Հին Կրետեում մի երիտասարդ արքայադուստր ցանկացել է կերակրել նորածին Զևսին համեղ ազնվամորիով: Բայց փշերը ծակել են արքայադստեր ձեռքերը, արյունը կաթացել է պտուղների վրա և սպիտակ ազնվամորիները կարմրել են:

Երկամյա բույս է: Բերքը հավաքելուց հետո աշնանը այն չորանում է, որից հետո արմատները նոր ծիլեր է տալիս,որոնք երկրորդ տարում նոր բերք են տալիս: Մեկ ազնվամորի թուփը ունակ է մեկ սեզոնի ընթացքում արտադրել մինչև 1,5 կիլոգրամ հատապտուղ:

Հիմնական գույներն են կարմիրը, դեղինը և սևը: Կարմիր ազնվամորիներն ավելի առողջ են, քան դեղին հատապտուղները: Բայց ամենաօգտակարը սև ազնվամորին է, որը ներկայումս մեծ քանակությամբ աճեցնում են ԱՄՆ այգեպանները: Հետագայում տարբեր փորձերի արդյունքում ստացվել է նաև այլ գույնի ազնվամորիներ: Օրինա 19-րդ դարի վերջին շվեյցարացի բուսաբանները կարմիր և սև ազնվամորու թփի ճյուղերի պատվաստման արդյունքում ստացան մանուշակագույն հատապտուղներով ազնվամորու տեսակ:

Աշխարհում ամենաշատ ազնվամորի աճեցնում են Ռուսաստանում, երկրորդ և երրորդ տեղերը զբաղեցնում են Սերբիան և Ամերիկան: Աշխարհի առաջին այգին էլ հիմնել է Ռուս մեծ իշխան Յուրի Դոլգորուկին:

Ազնվամորին հարուստ է վիտամիններով և հանքանյութերով: Այն պարունակում է A, B, C վիտամիններ, շատ կալիում, երկաթ, ցինկ, կալցիում և մագնեզիում: Բարելավում է նյութափոխանակությունը և մարդու իմունային համակարգը:

Այս հատապտուղները մեծապես օգտագործվում են կոսմետոլոգիայում, քանի որ դրանք կարող են բարելավել մաշկի վիճակը և դեմքի գույնը: Կոսմետոլոգները պնդում են, որ ազնվամորիներն ի վիճակի են հարթել կնճիռները և երիտասարդացնել մարմինը: Ազնվամորու հատապտուղներից պատրաստեք դեմքի այրվածքների և բշտիկների բուժում:

Այս թարմ հատապտուղները պետք է ուտեն նրանք, ովքեր սրտի կաթված են ստացել: Առհասարակ ժողովրդական բժշկության մեջ այն շատ է կիրառվում. շատ օգտակար է հիպերտոնիկ հիվանդների համար, այն նորմալացնում է արյան ճնշումը և բարելավում սրտանոթային համակարգի աշխատանքը: Իսկ չոր ազնվամորին օգտագործում են մարմնից տոքսինները հեռացնելու համար: Դեղագործության մեջ շատ է օգտագործվում ազնվամորու օշարակը, որը բարելավում է դեղերի համը: Ավանդական բժշկության կողմնակիցները ազնվամորի են առաջարկում նրանց, ովքեր հիվանդանում են գրիպով, Սուր շնչառական վիրուսային վարակով, բորբոքումներով և ջերմում են:

Ազնվամորի տերևները օգնում են բուժել շնչառական հիվանդությունները, էնտերիտը և գաստրիտը: Ազնվամորու չոր տերեւները օգտագործվում են անուշաբույր և համեղ թեյ պատրաստելու համար: Մեր երկրում այն օգտագործում են նաև տոլմա փաթաթելու նպատակով:

Մեղուները փոշոտում են ազնվամորու թփերը և դրանով գրեթե կրկնապատկում բերքը: Հետաքրքիր է, որ ազնվամորու ծաղիկները թեքված են դեպի ներքև, ուստի աշխատասեր մեղուները, նույնիսկ անձրևոտ եղանակին, այս թուփի ծաղիկներից նեկտար են հավաքում: Հետաքրքիր է, որ 1 հեկտար անտառային ազնվամորիից մեղուները հավաքում են մինչև յոթանասուն կիլոգրամ մեղր, իսկ նույն չափ տարածքի պարտեզային ազնվամորուից ՝ կես ցենտներ:

Հետաքրքիր է, որ ազնվամորի բառը նաև այլ իմաստներով է օգտագործվում: Ռուսական բանահյուսությունը հաճախ անամպ ու երջանիկ կյանքն անվանում է ազնվամորի: «Ոչ թե կյանք է, այլ ազնվամորի» (ռուս. «Не жизнь, а малина») արտահայտությունը հավանաբար շատերդ եք լսել: Հետաքրքիր է, նույն Ռուսաստանում Մալինա (ռուս. Блатная малина) են անվանում նաև գողերի հավաքվելու վայրը: Սլավոնական բանահյուսության մեջ ազնվամորին ու կալինան (ռուս. малина и калина) հականիշներ են: Ազնվամորին նշանակում է հայրենիք, իսկ կալինան` օտար երկիր: