Հերպես

Հերպեսն այն է, ինչ ժողովուրդն անվանում է «մրսածություն»` կամ «ներս գցած ջերմություն»: Համաճարակաբանական հետազոտությունների համաձայն`   հերպեսի տարածվածությունը շատ մեծ է:

40 տարեկանին մոտ մարդկանց 90%-ից ավելին ուենում է այդ վարակի հակամարմիններ, կնշանակի, որ մարդն առնվազն մեկ անգամ  գործ ունեցել է հերպեսի հետ: Հիվանդության ընթացքի ծանրությունը կախված է մարդու իմունիտետից: Հասարակ հերպեսի մանրէն կարող է ախտահարել մաշկը, լորձաթաղանթը, նյարդային համակարգը, ինչպես նաև` ներքին  օրգանները:

Տեսակները

Հայտնի է մոտ 200 տեսակի հերպես վիրուսներ։ Այս վիրուսների առանձնահատկությունն այն է, որ երկար ժամանակահատված պահպանվում են բջիջներում (պերսիստենցիա), շատ երկարաժամկետ, առանց կլինիկական նշանների արտահայտման։ Հերպես վիրուսները ունեն ընդհանուր կենսաբանական հատկուրյունները։ Նրանք ունեն վիրուսակիրի օրգանիզմի իմունային համակարգի հետ փոխազդեցության էֆֆեկտիվ մեխանզմներ, որի շնորհիվ կարողանում են առավելագույն տարածվածության հասնել և պահպանվել երկարատև ժամանակահատված։ Բջիջների տրանսֆորմացիան բերում է իմունոպաթոլոգիական պրոցեների զարգացմանը, որոնք ուղղված են սեփական օրգանիզմի նկատմամբ՝ պայմանավորված վիրուս-ինդուկցված իմունոդեպրեսիայով և վիրուսի երկար պերսիստենցիայով մարդու օրգանիզմում։
Այդ տեսակներից 8-ն առավել վտանգավոր են մարդու առողջության համար: Ամենատարածվածը համարվում է HSV-1 տիպի հերպես վիրուսը: Որպես կանոն վարակումը տեղի է ունենում դեռ մանկական և դեռահասության տարիքում, չնայած որ այն, երբեմն, արտաքուստ ոչ մի կերպ չի դրսևորվում: HSV-2 տիպի հերպես վիրուսով վարակումն ավելի հաճախ սկսվում է սեռական կյանքի սկզբում: Հերպես վիրուսի 3-րդ տիպն առաջանում է բոլորին դեռ մանկուց հայտնի ‹‹Ջրծաղիկ›› հիվանդության արդյունքում: Հերպես վիրուսների 4-րդ տիպին անվանում են նաև Էպշտեյն-Բարրի վիրուս: Այն ամենավտանգավոր վիրուսներից մեկն է: Ընդունակ է հարուցել բազմաթիվ քաղցկեղային հիվանդություններ՝ ավշահանգույցների, լեզվի և այլ օրգանների: Քաղցկեղային հիվանդություններ կարող է առաջացնել նաև 6-րդ տիպը: Վիրուսի 5-րդ տիպի առաջացման պատճառը ցիտոմեգալովիրուսային վարակն է, որը վտանգավոր է հատկապես հղի կանանց համար, քանի որ կարող է բերել ոչ միայն վիժումների և վաղաժամ ծննդաբերության, այլև ծանր հետևանքներ թողնել նորածին երեխայի վրա: 7-րդ և 8-րդ տիպերն այդքան լավ ուսումնասիրված չեն, բայց արդեն հայտնի է, որ նրանք նույնպես առաջացնում են քաղցկեղային հիվանդություններ:

Սահմանափակ հերպես
Սահմանափակ հերպեսի տարածված ձևը շրթունքների կարմիր երիզի, դեմքի մաշկի, բերանի խոռոչի, լնդերի, քթի, աչքերի շաղկապենու, սեռական օրգանների լորձաթաղանթի էպիթելի ախտահարումն է: Հիվանդության գաղտնի շրջանը տևում է 2-12 օր, որին հաջորդում է ախտահարված հատվածներում ուժեղ քորի, կարմրության, այտուցի, հեղուկով լցված բշտերի առաջացումը: Վեզիկուլների տեղում հիվանդները նշում են այրող, ուժեղ ցավեր: Բշտիկների չորացման ընթացքում գոյանում է կեղևիկ, որն այնուհետև ընկնում է և սպիներ չեն մնում: 

Առաջացման պատճառներն ու ախտանշանները

Վարակի աղբյուրը հերպեսի թարմ ցանով հիվանդներն են ու վարակակիրները: Դրա  համար բավարար է վարակի մասնիկների հայտնվելը մաշկին կամ էլ լորձաթաղանթին, այն փոխանցվում է նաև վարակված իրերից` սպասքից, անկողնային սպիտակեղենից, խաղալիքներից, սրբիչից:
Իսկ սեռական օրգանների հերպեսը փոխանցվում է սեռական  ճանապարհով: Մարդկանց մեծ մասը սեռական օրգանների հերպեսով  վարակվում է սեռական կյանքի ընթացքում:
Հատուկ ուշադրության է արժանի բնածին հերպեսը, որը պայմանավորված է  պտղի ներարգանդային վարակով. սա տեղի է ունենում հղիության ժամանակ մոր  արյան մեջ հերպեսի հայտնվելու հետևանքով:

Ախտանշանները
Հերպեսն ունի գաղտնի շրջան, որը տատանվում է 1-26 օրվա մեջ:
Հասարակ հերպեսի ժամանակ հաճախ ախտահարվում է  դեմքի մաշկը` շուրթերի անկյուններում, ռունգերի մոտ, բերանի խոռոչում: Հազվադեպ է պատահում , որ հերպեսի ցանը հայտնվի ճակատին, այտերին, ականջներում, գոտկատեղին, սեռական օրգանների շրջանում, մատների վրա:
Մինչ հերպեսի հայտնվելը կարող է առաջանալ  մաշկի կամ լորձաթաղանթի այտուց, քոր, այրոցի զգացում կամ նյարդային գրգռվածություն խնդրահարույց տեղում: Ապա ախտահարված տեղում առաջանում են թափանցիկ հեղուկով բշտիկների գաղութներ, որոնք հիմքում բորբոքված են: Մի քանի օրից այդ հեղուկը պղտորվում է, բշտերը պատռվում են, ու դրանց տեղում  կեղևակալած խոցեր են առաջանում: Բացի տեղային արտահայտությունից, հերպեսն ուղեկցվում է ընդհանուր թուլությամբ, տկարությամբ, երբեմն էլ` բարձր ջերմությամբ: Այս  էպիզոդը տևում է 12 շաբաթ: Սակայն սրանով այն չի վերջանում: Հերպեսի վարակի առանձնահատկությունն այն է, որ կարող է ներթափանցել նյարդաթելեր ու այնտեղ գոյատևել երկար ժամանակ, քնած վիճակում: Դրանով է բացատրվում նահանջող ու ժամանակ առ ժամանակ հայտնվող հերպեսը: Ու որպես կանոն, հերպեսի  հայտնվելը ոչ թե նոր վարակի, այլ քնածի արթնանալու հետևանք է :

Ախտորոշումը

Հիմնականում բժիշկը կարող է ախտորոշում անել առանց լրացուցիչ հետազոտության` հիմնվելով ցանի տեսքի վրա:
Ավելի բարդ դեպքերում կարող է պահանջվել  բշտերի վարակաբանական հետազոտություն կամ էլ   արյան անալիզ:

Օգտակար և վնասակար մթերքները հերպեսի առաջացման դեպքում

Օգտակար մթերքներ

• Ծովամթերքներ (օր.՝ ձուկ, ծովախեցգետին)
• Կաթնամթերք (օր.՝ բնական յոգուրտ, յուղազրկված կաթ, պանիր)
• Ֆիտոնցիդով հարուստ մրգեր, բանջարեղեն, կանաչիներ (օր.՝ սոխ, սխտոր, կիտրոն, իմբիր, կարտոֆիլ)
• Հացահատիկ (օր.՝ ցորեն, գարի, հաճար)
• Միս (խոզի, ոչխարի, հավի, հնդկահավի)
• Հավկիթ՝ հատկապես սպիտակուցը
• Սոյա
• Գարեջրի խմորիչ
• Կազեին

Հակացուցված մթերքներ

Սննդակարգում պետք է սահմանափակել արգինինով հարուստ մթերքների օգտագործումը: Դրանց թվին են դասվում.

• Ընկույզ, գետնանուշ
• Շոկոլադ, ժելե
• Արևածաղկի սերմեր
• Լոբազգի մշակաբույսեր (սիսեռ, ոլոռ, ոսպ)
• Բրինձ, հնդկաձավար
• Աղ
• Շաքար
• Տավարի միս
• Ալկոհոլ

Ժողովրդական միջոցներ

0,5 բաժակ յոգուրտին խառնել 1 թեյի գդալ լուծվող սուրճ: Ավելացնել 2 պճեղ մանրացրած սխտորի , 1 ճաշի գդալ մեղր ու եգիպտացորենի ալյուր: Բոլորը խառնել ու քսել ախտահարված մասերին: Երբ խառնուրդը չորանա ու ընկնի, կրկնել նույնը: Սա թերևս այնքան էլ էսթետիկ միջոց չէ, սակայն լավ արդյունք է տալիս:
 
Հարկավոր է վիտամինային թեյեր խմել կամ էլ հալվեի հյութ` 1 թեյի գդալ, 2-3 անգամ, ուտելուց առաջ: Բացի այդ, հալվեի հյութ քսել ախտահարված տեղին:
 
5 գ եղեսպակի վրա (շալֆեյ) եռացրած ջուր լցնել, թրմել 20 րոպե, սառեցնել ու քամել: Ստացված թուրմով ողողել բերանը:

Ախտահարված տեղին քսել 100 գ մեղրից, 1 ճ/գդալ մոխրից ու 3 պճեղ սխտորից պատրաստված քսուք:
 
Դառը նուշի յուղ քսել (վաճառվում է դեղատներում):
 
Դաղձի թուրմով մաքրել ախտահարված մասը, 1ճ/գդալ չոր հումքի վրա մեկ բաժակ ջուր լցնել ու 15 րոպե եռացնել գոլորշու վրա, քամել ու օգտագործել:

Սխտորը ճզմել, փաթաթել մառլյայով և պարբերաբար քսել շուրթերին

Մեկական գդալ խնձորի քացախն ու մեղրը խառնել, և օրական 2 անգամ քսել շուրթերին

Օրվա ընթացքում օգտագործել գազարի,, խնձորի և ճակնդեղի բնական քամված հյութ

Նյութի աղբյուրը՝ https://hy.wikipedia.org/wiki/Հերպես | www.med-practic.com | www.edaplus.info