ԿԱԹ /մթերների հանրագիտարան

Կաթն իր մեջ պարունակում է մեծ քանակությամբ օգտակար նյութեր, որոնք անհարժեշտ են օրգանիզմի աճի և զարգացման համար: Կաթն իր բաղադրության մեջ ներառում է ավելի քան 100 օգտակար բաղադրիչներ, որոնցից մոտավորապես 20-ը հավասարակշռված և ճարպային ամինոթթուներ, կաթնաշաքար՝ լակտոզա և հանքանյութեր են:

Կախված ազգերի ավանդույթներից և պատմականորեն ձևավորված նախասիրություններից սննդի մեջ օգտագործում են այծի, կովի, ուխտի, ավանակի, գոմեշի, ոչխարի, զեբրի, եղնիկի և նույնիսկ խոզի:

Կովի կաթ – Համեմատաբար ավելի տարածված է Եվրոպական երկրներում, Ամերիկայում, Ավստրալիայում: Կովի կաթի մեջ առկա սպիտակուցները հեշտությամբ մարսվում են, իսկ սննդարարությամբ 1 լիտր կովի կաթը կարելի համեմատել 500 գրամ մսի հետ: Այն պարունակում է նաև մարդու օրգանիզմի համար անհրաժեշտ կալցիումի մեկ օրվա չափաբաժինը: Կովի կաթի նկատմամբ ալերգիկ դրսևորումներ ի հայտ գալու դեպքում բժիշկները խորհուրդ են տալիս օգտագործել այծի կաթ:

Այծի կաթ – Սա ըստ էության տարածված է ամբողջ երկրագնդով մեկ: Այծի կաթից պատրաստում են յոգուրտ, պանիր, կարագ, կեֆիր, պաղպաղակ, ինչպես նաև ավելացնում են շոկոլադի մեջ: Այծերի նկատմամբ ավելի շատ խնամքի անհարժեշտության և ավելի քիչ կաթի կթման պատճառով այս կաթը գործարանային արտադրություններում գրեթե չի օգտագործվում ի տարբերություն կովի կաթի: Կովի կաթի հետ համեմատած այն ուն նաև յուրահատուկ համ և հոտ, որը ստացվում է այծի պտուկների յուղային մասերից: Այծի կաթի գլխավոր առանձնահատկությունն այն է, որ կաթի սերը համաչափ բաշխված է ամբողջ ծավալում:

Գոմեշի կաթ – Գոմեշի կաթն օգտագործվում է ֆերմենտացված կաթնամթերքի արտադրության մեջ, մասնավորապես՝ մացառելա պանրի: Կաթի այս տեսակը գրեթե չի պարունակում կազեին (козеин), բայց այն կովի կաթի հետ համեմատ պարունակում է ավելի շատ սպիտակուցներ, ճարպեր, հանքանյութեր և վիտամիններ:

Ոչխարի կաթ – Ոչխարի կաթը պարունակում է վիտամիններ B1, B2 և A, որոնք 2-3 անգամ ավելի շատ են քան կովի կաթի մեջ: Այս կաթից պատրաստում են կեֆիր, կարագ, պանիր, մածուն:

Էներգետիկ արժեքը 100 գրամում (համեմատական աղյուսակ)

	Կովի	Գոմեշի	Այծի	Ոչխարի
Կալորիականություն (կկալ)	62	106	69	108
Ճարպեր (%)	3,8	7,7	4,3	6,7
Սպիտակուցներ (%)	3,3	4,5	3,3	5,8
Ջուր (%)	87,5	82,3	86,6	81,8
Այրվացքային մնացորդ (%)	0,7	0,8	0,8	0,9
Կաթնային շաքար (%)	4,7	4,7	4,9	4,8
Լակտոզա (%)	4,7	5	4,9	4,6
Չոր նյութեր (%)	12,7	17,8	18,4	18,2
Թթվայնություն ( ⁰Т )	16-18	19-20	16-18	22-25

Կաթը մեր կենցաղում

Թարմ կաթ – Սա հենց նոր կթված կաթն է, որը դեռ չի սառել: Որքան էլ պարադոքսալ հնչի, թարմ կաթը պարունակում է բավականին մեծ քանակությամբ աղիքային բակտերիաներ, դրա համար էլ բժիշկները խորհուրդ են տալիս խմել կաթը կթելուց 2 ժամ հետո, հատկապես մինչև 1 տարեկան երեխաներին: Այդ ընթացքում բակտերիաների մեծ մասը մահանում են:
Եփված կաթ – Այսպիսի կաթը ենթարկված է ջերմամշակման 95 C ջերմաստիճանում 3-4 ժամ, որի ընթացքում կաթը չպիտի հասնի եռման ջերմաստիճանի և եռա:
Կաթի փոշի – Սպիտակ փոշի, որը արտադրվում է կաթի գոլորշիացման միջոցով:
Պաստերիզացված կաթ – Ասպիսի կաթը տաքացվում է մինչև 75 C աստիճան: Նման մշակումը թույլ է տալիս կաթին չփջանալ 2 շաբաթ:
Ստերիլիզացված կաթ – Կաթը ենթարկվում է մինչև 145 C աստիճան ջերմամշակման: Այս դեպքում մահանում են բոլոր միկոբներն ու բակտերիաները, սակայն կաթի օգտակար հատկություններն էլ են պակասում:
Խտացրած կաթ – Այսպիսի կաթը ստացվում է կաթի եռացման՝ գոլորշիացման միջոցով մինչև ստացվի խիտ զանգված: Ընթացքում ավելացվում է նաև շաքար:

Միացե՛ք մեզ ֆեյսբուքում
և ամեն օր ստաց՛ք օգտակար ինֆորմացիա առողջության վերաբերյալ

[efb_likebox fanpage_url=”https://www.facebook.com/aqlorshop/?modal=admin_todo_tour” hide logo”1″ box_width=”” box_height=HEIGHT_OF_BOX_IN_PIXELS”” responsive=”0″ show_faces=”0″ show_stream=”0″ hide_cover=”1″ small_header=”0″ hide_cta=”0″ locale=””]

Ավելի լավ է կաթն օգտագործել որպես առանձին մթերք, կամ էլ շիլաների, թեյի, սուրճի հետ միասին: կաթը դժվար է մարսվում ձվերի, ձկան, պանրի և մսերի հետ միաժամանակ: Կաթի նորմալ ընդունման համար (250 գրամ) անհրաժեշտ է այն խմել փոքր կումերով 5-6 րոպեի ընթացքում:

Կոսմետոլոգիայում

Կաթը հաճախ օգտագործում են նաև դեմքի մաշկի խնամքի համար նախատեսված տարատեսակ դիմակների պատրաստման ժամանակ: Այն սնուցում է մաշկը, հանում է բորբոքումն ու գրգռումը:

Խոհարարության մեջ

Խոհարարության մեջ կաթն օգտագործում են սոուսների, շիլաների, թխվածքների, մարինադների, կոկտեյլների, սուրճով ըմպելիքների և այլ ճաշատեսակների պատրաստման ժամանակ:

Կաթի օգտակար և վնասակար հատկությունները

Օգտակար հատկությունները

Կաթի բուժիչ հատկությունները հայտնի են հին ժամանակներից: Այն օգտագործում էին թուլացած և հյուծված հիվանդների խնամքի համար, ինչպես նաև թոքային հիվանդությունների, տուբերկուլյոզի և բրոնխիտի բուժամ կոմպլեքսում:

Կաթը եզակի մթերք է, որը պարունակում է վիտամինների հանքանյութերի, սպիտակուցների, ֆերմենտների, կաթնաթթուների մեծ բազմազանություն: Կաթի մեջ առկա գլոբուլինները, կազերինը և ալբումինը համարվում են հակաբիոտիկ միջոցներ, այդ պատճառով էլ կաթն ունի մանրէասպան հատկություններ, կանխում է վարակների տարածումը օրգանիզմում, ուժեղացնում է իմունիտետը:

Միկրոէլեմենտները պատասխանատու են օրգանիզմում բոլոր բջիջների նորմալ զարգացման համար հատկապես դա արտացոլվում է մազերի, ատամների, եղունգների և մաշկի առողջության վրա: Հագեցած թթուները կարգավորում են նյարդային համակարգի գործունեությունը: Մասնավորապես, կաթն ունի հանգստացնող ազդեցություն և այն խորհուրդ են տալիս խմել քնելուց առաջ անքնության կամ դեպրեսիայի կանխարգելման համար: Լակտոզան պատասխանատու է աղիքների ճիշտ գործունեության համար, խանգարում է նեխման և վտանգավոր միկրոֆլորայի ձևավորման գործընթացներին: Լակտոզան օգնում է նաև կալցիումի ավելի լավ մարսմանը:

Ճարպեր և սպիտակուցներ մեծ քանակությամբ պարունակելու շնորհիվ կաթը հիանալի վերականգնում է ուժերը ֆիզիկական և մտավոր ծանրաբեռնվածություններից հետո: Կալիումը, կալցիումը և վիտամին B12-ը բարենպաստ ազդեցություն են ունենում սիրտ-անթոային համակարգի աշխատանքի վրա և կարգավորում են օրգանիզմում նյութափոխանակությունը: Կաթը շատ հաճախ օգտագործում են նաև որպես դիետիկ մթերք տարբեր դիետաների բաղադրությունում:

Անկախ կաթի տեսակից այն օգտագործում են մրսածության հիվանդությունների բուժման ժամանակ, մասնավորապես գրիպի և անգինայի դեպքում: 1 բաժակ տաք կաթը մեղրի ու կարագի հետ միասին հիանալի տաքացնում են հիվանդ կոկորդը, մեղմում են հազը և բարելավում են խորխի դուրս բերման գործընթացը:

Կաթի բաղադրության մեջ առկա լիզոցիմ ամինաթթուն ունի բուժիչ հատկություն, դրա համար էլ կաթը խորհուրդ է տրվում ստամոքս-աղիքային տրակտի հիվանդությունների դեպքում: Բացի այդ կաթը օգտակար է նաև ստամոքսի բարձր թթվայնության և խրոնիկ այրոցի դեպքում:

Այծի կաթը օգտագործվում է ստամոքսի և աղիքների հիվանդությունների կանխարգելման և բուժման համար, մասնավորապես `գաստրիտով` բարձր թթվայնությամբ և պեպտիկ խոցով, քանի որ այն նվազեցնում է ստամոքսահյութի թթվայնությունը: Այն օգտագործվում է որպես այրման լավ միջոց:

Բժիշկները խորհուրդ են տալիս խմիչքը օգտագործել որպես տուբերկուլյոզի և վարակիչ հիվանդությունների, այդ թվում ՝ գրիպի, տոնզիլիտի և վիրուսային հիվանդությունների բուժման միջոց: Ապրանքը հաջողությամբ հեռացնում է թունավոր նյութերը, ծանր մետաղների աղերը, ռադիոնուկլիդները և ակտիվորեն օգտագործվում է սննդի և քիմիական թունավորումների բուժման մեջ: Ուռուցքաբանության մեջ այն պետք է խմել քիմիաթերապիայի ընթացքում:

Հակացուցումները

Որոշ մարդկանց օրգանզմն ունի սպեցիֆիկ անհամատեղելիություն լակտոզների և կազեինի հետ: Հատկապես շատ կազեին է պարունակում կովի կաթը, դրա համար այն պետք է փոխարինել այծի կամ ուխտի կաթով կամ էլ կովի կաթի վերամշակումից ստացված մթերքներ օգտագործել, մասնավորապես՝ կեֆիր, թթվասեր, ռեժան, կաթնաշոռ, պանիր, մածուն և այլն:

Բացի այդ կաթը կարող է առաջացնել ուժեղ ալերգիկ ռեակցիաներ՝ քոր, ցան, սրտխառնոց, ստամոքսի փքվածություն, փսխում: Նման երևույթների ի հայտ գալու դեպքում կաթի օգտագործումը պետք է դադարեցնել:

Միներալներ

	Կովի	Գոմեշի	Այծի	Ոչխարի
Ֆոսֆոր _(մգ)	95	109	89	158
Մագնեզիում _(մգ)	11	18	14	11
Երկաթ _(մգ)	0.03	0.05	0.01	0.09
Կալիում _(մգ)	150	130	145	198
Պղինձ _(մգ)	0.01	0.02	0.2	0.13
Ցինկ _(մգ)	0.42	0.57	—	0.22
Մանգան _(մգ)	0.003	0.02	0.017	0.011
Կալցիում _(մգ)	125	174	143	178
Նատրիում _(մգ)	44	47	47	26
Սելեն _(մգ)	3.3	3.5	—	13
Choline total _(մգ)	17.7	—	14.2	30

Վիտամիններ

	Կովի	Գոմեշի	Այծի	Ոչխարի
ՎԻՏԱՄԻՆ A	106	60	100	60
ՎԻՏԱՄԻՆ B1 ₍_µg₎	0.02	0.06	0.04	0.06
ՎԻՏԱՄԻՆ B2 ₍_µg₎	0.125	0.13	0.1	0.3
ՎԻՏԱՄԻՆ B3 ₍_µg₎	0.093	—	—	—
ՎԻՏԱՄԻՆ B5 ₍_µg₎	0.36	0.34	0.3	0.4
ՎԻՏԱՄԻՆ B6 ₍_µg₎	0.037	0.02	0.05	—
ՖՈԼԱԹԹՈՒ (B9) ₍_µg₎	0	—	1	2
ՎԻՏԱՄԻՆ B12 ₍_µg₎	0.47	0.32	0.1	0.5
ՎԻՏԱՄԻՆ C ₍_µg₎	—	2.5	2	5
ՎԻՏԱՄԻՆ D ₍_µg₎	—	—	0.06	—
ՎԻՏԱՄԻՆ E ₍_µg₎	0.1	0.2	0.09	0.2
ՎԻՏԱՄԻՆ K ₍_µg₎	—	—	—	—

Էներգետիկ արժեքը 100 գրամում (համեմատական աղյուսակ)

Կաթի օգտակար և վնասակար հատկությունները

Օգտակար հատկությունները

Միներալներ

Վիտամիններ

Մուտք

Գրանցվել